گاهی به دلایل متعدد نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت برای جایگزینی دندان های از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتزهای متحرک به کمک افراد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و دندانپزشکان می آید. پروتز متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته می شود .

پروتزهای دندانی متحرک بر سه نوع اند:

۱- پروتز پارسیل (partial prosthesis):

آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان «دندان تکه ای» موسوم است همین نوع از انواع پروتز هستند. پروتز پارسیل خود انواع گوناگونی دارد: برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل (فلیپر)، معمولا به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرند.

نوع دیگر پروتزهای پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام به عنوان درمان بی دندانی ها با انتهای آزاد (کسانی که دندان های خلفی – دندان های عقبی – خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند)  یا کسانی که به هر دلیل نمی خواهند از پروتز ثابت دندان استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است. این انواع پروتز شامل ترکیب آکریل (بخش صورتی دست دندان «لثه پروتز») و آلیاژ فلزی هستند که بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل می شود. معمولا به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع دیگری از پروتز پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ دندان می باشد و به آنها پروتز پارسیل (felexite) گفته می شود.

۲- پروتز کامل دندان یا دست دندان (denture):

حتما دندان های پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها را دیده اید. این نوع از پروتز متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که تمام دندان های خود را از دست داده اند. هر چند امروزه با پیدایش ایمپلنت های دندانی، استفاده از این انواع پروتز متحرک کمتر شده، اما هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.

پروتز کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است.

نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل می شود یکی دندان ها که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان «لثه پروتز» موسوم است. این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته باشد.

شاید این سوال پیش بیاید که “پس نقش پروتزهای کامل یا پارسیل با لثه نرم چیست؟”

در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت ۱-۲ میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده می شود تا تورم یا التهابات لثه بیمار برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود.

اگر پروتز با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار بگیرد، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها کار آیی آن بسیار پایین تر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد می شود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف (لثه نرم) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتری ها و قارچ ها در خلل و فرج آنها زیاد است.

۳- اوردنچر (over denture):

اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.