عقب رفتن لثه‌ها که به آن تحلیل لثه نیز گفته می‌شود، یکی از مشکلات شایع در سلامت دهان و دندان است که در آن خط لثه به مرور عقب می‌رود و بخشی از ریشه دندان نمایان می‌شود. این مشکل می‌تواند منجر به حساسیت دندان، مشکلات زیبایی و حتی از دست دادن دندان شود.
عقب رفتن لثه ها چیست؟
عقب رفتن لثه‌ها به حالتی گفته می شود که بافت لثه که اطراف دندانها را پوشش می‌دهد، به تدریج تحلیل می‌رود و ریشه دندان نمایان می‌شود. این وضعیت معمولا با علائم زیر همراه است:
- حساسیت دندان به گرما و سرما
- نمایان شدن ریشه دندان
- احساس فرورفتگی در خط لثه
- ظاهر بلندتر دندانها
دلایل عقب رفتن لثه ها
بیماری های لثه از جمله پریودنتیت و ژنژیویت از مهم‌ترین علل تحلیل لثه هستند. این بیماری‌ها به دلیل تجمع پلاک و باکتری ها ایجاد می‌شوند و با التهاب و عفونت بافت لثه همراه هستند.
فشار بیش از حد هنگام مسواک زدن یا استفاده از مسواک با برس سخت می‌تواند به بافت لثه آسیب زده و باعث تحلیل آن شود.
استفاده نادرست یا خشن از نخ دندان می‌تواند لثه‌ها را تحریک کرده و منجر به عقبنشینی آنها شود. یکی از دلایل خونریزی لثه‌ها در هنگام استفاده از نخ دندان نیز همین است. دندان‌قروچه و فشار بیش از حد روی دندانها نیز می‌تواند باعث تحلیل لثه‌ها شود.
تجمع پلاک و جرم روی دندانها و در خط لثه می‌تواند باعث تحریک و تحلیل لثه‌ها شود. ژنتیک نیز می‌تواند نقش مهمی در تحلیل لثه‌ها داشته باشد. یکی از دلایل تجمع پلاک و جرم سیگار کشیدن و مصرف سایر محصولات تنباکویی است که می‌تواند جریان خون به لثه‌ها را کاهش داده و باعث تحلیل آنها نیز شود. دندان‌قروچه و فشار بیش از حد روی دندانها می‌تواند باعث تحلیل لثه‌ها شود.
افرادی که زمینه ارثی برای بیماری‌های لثه دارند، بیشتر در معرض عقبنشینی لثه‌ها هستند. تغییرات هورمونی در دوران بارداری، قاعدگی، یا یائسگی می‌تواند لثه‌ها را حساس‌تر کرده و احتمال عقبنشینی آنها را افزایش دهد.
دندان‌های کج یا نامرتب ممکن است فشار غیرطبیعی به لثه‌ها وارد کرده و باعث تحلیل آنها شوند. تحلیل لثه‌ها بخشی از روند طبیعی افزایش سن است و افراد مسن‌تر بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
عوارض عقب رفتن لثه ها
نمایان شدن ریشه دندان می‌تواند دندانها را نسبت به غذاها و نوشیدنی‌های گرم، سرد، یا شیرین حساس‌تر کند. یکی دیگر از موارد خطر پوسیدگی ریشه است. ریشه دندان که در حالت عادی توسط لثه محافظت می‌شود، در صورت تحلیل لثه در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرد. همچنین تحلیل لثه‌ها می‌تواند باعث طولانی‌تر به نظر رسیدن دندانها و کاهش زیبایی لبخند شود (که البته راه‌های مختلفی برای اصلاح طرح لبخند وجود دارد). در موارد پیشرفته، عقب رفتن لثه‌ها می‌تواند باعث کاهش پایداری دندانها و در نهایت از دست رفتن آنها شود.
روش‌های درمان عقب رفتن لثه ها
از جمله روش‌های رایج درمان این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جرم گیری و تسطیح ریشه – این روش درمانی شامل حذف پلاک و جرم از زیر خط لثه و صاف کردن سطح ریشه دندان است تا لثه‌ها بتوانند بهبود یابند.
- جراحی پیوند لثه – در این روش بافت لثه از ناحیه دیگری از دهان برداشته شده و به ناحیه‌ای که لثه تحلیل رفته است پیوند زده می‌شود. این روش می‌تواند پوشش محافظتی برای ریشه دندان ایجاد کند.
- استفاده از لیزر – درمان با لیزر می‌تواند بافت آسیب‌دیده را حذف کرده و رشد مجدد بافت لثه را تحریک کند.
- استفاده از مواد بازسازی کننده – برخی از مواد مانند ژل‌های خاص یا داروهای بازسازی‌کننده می‌توانند به تحریک رشد مجدد بافت لثه کمک کنند.
- استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) – درمان با PRP شامل استفاده از پلاسمای خون بیمار برای تحریک رشد بافت لثه است. این روش می‌تواند به بازسازی لثه‌های تحلیل‌رفته کمک کند.
- ژن درمانی – درمان‌های مبتنی بر ژن‌درمانی در حال بررسی هستند تا به بازسازی بافت لثه و کاهش تحلیل کمک کنند.
- درمان دندان قروچه – اگر دندان‌قروچه عامل تحلیل لثه‌ها باشد استفاده از محافظ درمان یا درمان‌های آرامش‌بخش می‌تواند مفید باشد.
- اصلاح عادات بهداشتی – مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به روش صحیح می تواند از پیشرفت تحلیل لثه جلوگیری کند.
پیشگیری از عقب رفتن لثه ها
در وهله اول رعایت بهداشت دهان و دندان (شامل استفاده از مسواک نرم، مسواک زدن با فشار ملایم و حرکات دورانی و استفاده روزانه از نخ دندان) اهمیت دارد. همچنین معاینات دوره‌ای دندانپزشکی می‌تواند به شناسایی مشکلات لثه در مراحل اولیه کمک کند.
ترک سیگار و محصولات تنباکویی می‌تواند خطر تحلیل لثه‌ها را کاهش دهد. مصرف غذاهای غنی از ویتامین C و کلسیم می‌تواند به سلامت لثه‌ها کمک کند. با این که این مورد کمتر دیده می‌شود مدیریت استرس نیز می‌تواند خطر دندان قروچه و فشار بیش از حد روی دندانها را کاهش دهد.
ورزش می‌تواند گردش خون را بهبود بخشیده و سلامت لثه‌ها را تقویت کند. معمولا افراد فعال‌تر لثه‌های سالم‌تری دارند. خواب ناکافی می‌تواند باعث افزایش التهاب در بدن، از جمله لثه‌ها شود و خواب کافی به کاهش التهاب و بهبود سلامت لثه‌ها کمک می‌کند.
آلوئه‌ورا خاصیت ضدالتهابی دارد و می‌تواند به کاهش التهاب لثه‌ها کمک کند. چای سبز نیز حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که التهاب لثه‌ها را کاهش داده و به پیشگیری از تحلیل کمک می‌کند.
نقش وضعیت دندانها در تحلیل لثه
دندان‌های نهفته یا نیمه‌روییده می‌توانند باعث تجمع باکتری ها و تحریک لثه‌ها شوند. این مشکل بویژه در دندان‌های عقل، ممکن است تحلیل لثه در ناحیه اطراف این دندانها را تسریع کند. درمان‌های ارتودنسی، مانند استفاده از براکت‌ها نیز ممکن است باعث فشار غیرطبیعی روی لثه‌ها شوند. اگر این فشار کنترل نشود می‌تواند به تحلیل لثه منجر شود.
